Her ne kadar Göktürkçe'den kalsamda bu dil son derece güzel ve ilgi çekici bir dil bence. Türk tarihi,kültürü ve dili hakkında bize bir miras olarak bırakılan Göktürk yazıtları ile ilgili kısa kısa bilgiler içeren çeşitli yazılar paylaşmayı düşünüyorum blogda. Hazır tatildeyken ve zamanım varken bence iyi bir fırsat benim için. Şu an Uygurca ile ilgili bilgiler de edinmeye başladım. Zira ikinci dönem Uygur Türkçesi göreceğiz. Bakalım nasıl olacak. Ahmet Bican Ercilasun'un Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi isimli kitabından derlediğim ve Göktürk alfabesinin yani Göktürkçe'nin kökenine dair görüşleri sizler paylaşıyorum. Göktürkçe'ye alaka gösteriyorsanız ilginizi çekecektir.
Köktürk Alfabesinin Kökeni
Köktürk alfabesinin kökeni konusunda bilim adamları arasında ittifak yoktur. Metinlerin bulunuşundan bugüne dek çeşitli görüşler ileri sürülmüş; fakat bu görüşlerin herhangi birinde ortaklık sağlanamamıştır. Alfabenin kökeniyle ilgili görüşleri aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür.
1. Özellikle ilk gezgin ve bilginler Köktürk alfabesinin, Karya, Likya,
Hitit vb. Anadolu yazılarından çıktığını düşünmüşlerdir: Tihsen (1786), Otto
Donner (1896). Küçük Asya veya eski Samî: Altay Amanjolov (1976, 1978).
2. Eski bir görüş de Köktürk harflerini İskandinav runlarma dayandırır:
A. Heikel(1892).
3. Ya Pehlevî, Soğdak gibi İran yazıları aracılığıyla ya da doğrudan
doğruya Aramî kökenli olduğunu kabul edenler: Vilhelm Thomsen (1896),
H. Pedersen (1962), Kari Menges (1969), A. Rona-Tas (1987).
4. Harflerin eski Türk damgalarından çıktığını kabul edenler: N. N.
Aristov (1896), N. G. Mallitskiy (1897-1898).
5. Köktürk harfleri Aramî asıllıdır; fakat Türk damgaları şekline sokula
rak millîleştirilmiştir diyenler: N. D. Sokolov (1904).
6. İskandinav Run yazısından da etkilenmiş Aramî köken kabul edenler:
W. Radloff(1908).
7. Türk dinî ayinlerine ait şekil ve sembolleri Köktürk alfabesinin köke
ni kabul edenler: Savenkov (1910).
8. Soğdak yazısını köken olarak kabul edenler: R. Gauthiot (1911), Fr.
Altheim (1949), S. G. Klyaştorniy (1958), V. A. Livşiç (1978).
9. Harflerin Türk damgalarından çıktığını; fakat Aramî, Soğdak ve
Pehlevî yazılarından da etkilendiğini ileri sürenler: E. D. Polivanov (1925).
10. Pehlevî kökeni kabul edenler: H. Jensen (1925).
11. Part-Pehlevî kökeni kabul edenler: J. G. Fevrier (1948).
12. Soğdak-Grek kökeni kabul edenler: G. Clauson (1970), I. Vasary
(1995). (Caferoğlu 1958: 113-116; Kafesoğlu 1996: 323; Guzev -
Klyaştornıy 1995:29).
13. Türkler tarafından icat edilmiştir; ideogramlardan çıkmıştır: Hüse
yin Namık Orkun: (1936, 1938), Ahmet Cevat Emre (1938), Ahmet
Caferoğlu (1958), A. Mahmutov (1969) (Orkun 1936: 16, 1938: 22'
Caferoğlu 1958: 116-118; Guzev-Klyaştornıy 1995: 30).
14. Köktürk harflerinin kökeni alfabetik değildir; hecelere dayanır; o
hâlde alfabetik sistemli Aramî yazısından gelemez. Hece sistemli daha eski
bir Samî alfabeden veya bilinmeyen bir alfabeden çıkmış olmalıdır: O
Pritsak (1980), İ. L. Kızlasov (1994). (Kızlasov 1994: 322- Guzev-
Klyaştornıy 1995:29).
15. Taklit yoluyla Türk icadı: V. G. Guzev - S. G. Klyaştornıy
Yukarıdaki görüşler arasında en yaygın olanı Köktürk alfabesini Pehlevî, Soğdak, Part gibi İranî bir alfabeye ve onlar kanalıyla Aramî alfabesine bağlamak yahut doğrudan doğruya daha eski bir Samî yazısına dayandırmaktır. Eski Anadolu ve İskandinav Runik alfabesiyle ilgili görüşler tutunamamıştır. Köktürk harfleri şekilce İskandinav Runlarına çok benzedikleri hâlde, hatta batı literatüründe bu benzerlikten dolayı runik alfabe diye adlan-dırıldığı hâlde, benzer biçimdeki harflerin farklı seslere karşılık olması dolayısıyla, kurulan irtibat kabul görmemiştir.
Yorum Gönder